Από την Φαίη Ορφανού
Συνιδρύτρια - Διαχειρίστρια της Science-2-Business
Εισαγωγή
Η επιστημονική καινοτομία που αναπτύσσεται στους ελληνικούς Ερευνητικούς Οργανισμούς μπορεί να τροφοδοτήσει με καίριο τρόπο την οικονομική ανάπτυξη. Με την αξιοποίησή της μπορούν να αναπτυχθούν νέα προϊόντα σε κρίσιμους οικονομικούς κλάδους (υγεία, ενέργεια, αγροδιατροφή, βιομηχανία, κατασκευές κ.λπ.), να δοθούν λύσεις στις επιχειρήσεις για την βελτίωση της λειτουργίας και της παραγωγικότητάς τους αλλά και να δημιουργηθούν νέες επιχειρήσεις. Είναι σαφές ότι ενσωματώνοντας την επιστημονική καινοτομία των Ελλήνων ερευνητών οι επιχειρήσεις μπορούν να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους, να ανοίξουν γι’ αυτές νέες αγορές. Έτσι, μπορούν να προσελκυθούν επενδύσεις και να δημιουργηθούν νέες υψηλά αμειβόμενες θέσεις.
Επιπλέον, μέσω της οικονομικής αξιοποίησης ερευνητικών αποτελεσμάτων, οι ίδιοι οι Ερευνητικοί Οργανισμοί μπορούν να τροφοδοτήσουν και να ενισχύσουν την ίδια τους την δραστηριότητα τόσο μέσω των εσόδων της αξιοποίησης όσο και μέσω της ανατροφοδότησης της έρευνας καθώς η σύνδεση με τις επιχειρήσεις θέτει νέα ερευνητικά ερωτήματα και δημιουργεί πεδία για νέα ερευνητικά έργα.
Για την οικονομική αξιοποίηση της ελληνικής έρευνας υπάρχει σημαντική δυναμική αλλά και εξίσου σημαντικές προκλήσεις.
Οι ελληνικοί Ερευνητικοί Οργανισμοί έχουν αξιοσημείωτες επιδόσεις στην έρευνα και διακρίνονται εντός της ΕΕ σε πολλά επιστημονικά πεδία. Ωστόσο, ακόμα υστερούν στην ανάπτυξη δραστηριότητας μεταφοράς τεχνολογίας μέσω της οποίας υλοποιείται η αξιοποίηση των επιστημονικών επιτευγμάτων και της τεχνογνωσίας των ερευνητών στην οικονομία και η οποία έχει υψηλές απαιτήσεις σε υλικούς πόρους, ανθρωποχρόνο και σε ειδική τεχνογνωσία.
Τα τελευταία χρόνια ενισχύεται με σταθερά βήματα η μεταφορά τεχνολογίας στην Ελλάδα αλλά απομένουν αρκετά βήματα ακόμα και σημαντικές προκλήσεις, για να επιτευχθεί η αναγκαία αποδοτικότητα. Στην ουσία βρισκόμαστε σε μία αφετηρία στην οποία οι προσδοκίες είναι υψηλές. Εάν οι Ερευνητικοί Οργανισμοί και το ευρύτερο οικοσύστημα καινοτομίας διαχειριστούν με αποτελεσματικό τρόπο τις προκλήσεις της μεταφοράς τεχνολογίας ανοίγονται για τους ερευνητές, τους ερευνητικούς οργανισμούς αλλά και την ελληνική οικονομία υψηλές αναπτυξιακές προοπτικές.
1. ΤΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ: Υψηλή δυναμική της ελληνικής έρευνας
Η δραστηριότητα των Ελλήνων ερευνητών έχει σταθερά σημαντικές επιδόσεις σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο από τη δεκαετία του 80. Οι ελληνικοί ερευνητικοί οργανισμοί βρίσκονται σταθερά στις πρώτες 10 χώρες της ΕΕ στην υλοποίηση ευρωπαικών έργων σε ανταγωνιστικά προγράμματα της ΕΕ.
2. Η ΕΥΚΑΙΡΙΑ: Η Μεταφορά Τεχνολογίας ενισχύεται
Για να αξιοποιηθούν οικονομικά τα αποτελέσματα της δραστηριότητας των ελληνικών ερευνητικών οργανισμών και να γίνει η μεταφορά της επιστημονικής τεχνογνωσίας από το ερευνητικό εργαστήριο στις επιχειρήσεις απαιτείται μία στοχευμένη, συστηματική, ειδικευμένη δραστηριότητα: η μεταφορά τεχνολογίας (technology transfer).
Από την οργάνωση της μεταφοράς τεχνολογίας σε έναν Ερευνητικό Οργανισμό, τους πόρους που θα διατεθούν και την τεχνογνωσία που θα επενδυθεί θα καθοριστεί εάν θα είναι εφικτή η οικονομική αξιοποίηση της έρευνας και πόσο αποδοτική θα είναι για τον ερευνητή και τον οργανισμό (και φυσικά για τις επιχειρήσεις και την οικονομία γενικότερα).
Αν και με σημαντική καθυστέρηση για τα διεθνή δεδομένα, στην Ελλάδα ενισχύεται σταθερά τα τελευταία χρόνια η μεταφορά τεχνολογίας: ειδική νομοθεσία, χρηματοδότηση για τα γραφεία μεταφοράς τεχνολογίας στους Ερευνητικούς Οργανισμούς, ειδικοί κανονισμοί για την μεταφορά τεχνολογίας στους Ερευνητικούς Οργανισμούς, στρατηγικές συνεργασίες Ερευνητικών Οργανισμών με επιχειρήσεις, κέντρα καινοτομίας, χρηματοδοτικές δυνατότητες για εταιρείες-spin-offs.
Tα θεμέλια για να αναπτυχθεί η μεταφορά τεχνολογίας στην Ελλάδα έχουν τεθεί. Η πρόκληση που παραμένει είναι η πράξη.
3. ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ: 10 κρίσιμες παράμετροι για την Μεταφορά Τεχνολογίας
Η μεταφορά της επιστημονικής τεχνογνωσίας από το εργαστήριο στην αγορά, η οποία επιδιώκεται με την Μεταφορά Τεχνολογίας είναι μία πολυδιάστατη, πολύπλοκη και απαιτητική διεργασία, με πολλά διακριτά βήματα (διανοητική ιδιοκτησία, επαφές, συμφωνίες, διαδικαστικές πράξεις). Ανάλογα με τον τρόπο αξιοποίησης, το επιστημονικό πεδίο, τον οικονομικό κλάδο-στόχο διαφοροποιούνται σημαντικά οι ειδικότερες απαιτήσεις της μεταφοράς τεχνολογίας.
Για να αναδειχθούν το εύρος και οι προκλήσεις του αντικειμένου της Μεταφοράς Τεχνολογίας, επισημαίνονται 10 κρίσιμες παράμετροι που καθορίζουν το είδος και τις απαιτήσεις της δραστηριότητας μεταφοράς τεχνολογίας:
ΈΞΙ (6) ΣΤΑΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ: Έχουν αναγνωρισθεί διεθνώς 9 στάδια τεχνολογικής ετοιμότητας από την έρευνα μέχρι την εφαρμογή της καινοτομίας στην αγορά (technology readiness levels- TRLs), καθένα από τα οποία απαιτεί σημαντικό ανθρωποχρόνο, υλικούς πόρους. Με την ολοκλήρωση του ερευνητικού έργου βρισκόμαστε στο TRL3. Η μεταφορά τεχνολογίας στηρίζει τα 6 τελευταία στάδια (TRL4-TRL9), υποστηρίζοντας στην διασφάλιση πόρων, στην στρατηγική και σε πρακτικά ζητήματα όπως την δημιουργία επαφών ενώ ανάλογα με το επιστημονικό πεδίο σε αρκετά στάδια αντιμετωπίζει πολύ υψηλές απαιτήσεις (πχ στις επιστήμες ζωής που απαιτούν κλινικές δοκιμές και πιστοποιήσεις ή στα νέα υλικά που απαιτούν βιομηχανικής κλίμακας παραγωγή προϊόντων).
ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΡΟΠΟΥ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ: Η Μεταφοράς Τεχνολογίας μπορεί να υλοποιηθεί εναλλακτικά είτε μέσω συμφωνιών των Ερευνητικών Οργανισμών με επιχειρήσεις είτε μέσω δημιουργίας νέων εταιρειών-τεχνοβλαστών (spin-off). Τι είδους συμφωνία με μία επιχείρηση θα είναι πιο αποδοτική για μία συγκεκριμένη τεχνολογία (licensing ή συν-ανάπτυξη) και πόσο ενεργά θα συμπράττουν οι ερευνητές; Πότε μπορεί να ιδρυθεί μία βιώσιμη spin-off? Η αξιολόγηση και επιλογή της ευνοϊκότερης εναλλακτικής είναι απαιτητική και με πολλούς αστάθμητους παράγοντες.
ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ ΣΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΎΣ ΚΛΑΔΟΥΣ: Για να προσδιορισθεί οι δυνατότητες και ο τρόπος εμπορικής αξιοποίησης του επιστημονικού επιτεύγματος ή της τεχνογνωσίας σε συγκεκριμένο οικονομικό κλάδο, απαιτείται μία εις βάθος κατανόηση του οικονομικού κλάδου, με πρόσβαση σε μη δημόσια διαθέσιμη πληροφορία & με υποστήριξη από ειδικευμένους επαγγελματίες του κλάδου.
ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΞΙΑΣ (Value Proposition): Για να προσδιορισθεί η πρόταση αξίας (Value Proposition) ενός επιστημονικού επιτεύγματος ή μίας τεχνογνωσίας για εμπορική ή επιχειρηματική αξιοποίηση, χρειάζεται να προσδιορισθεί αλλά και να μετρηθεί η οικονομική ωφέλεια (μείωση κόστους ή αύξηση εσόδων) για συγκεκριμένο κλάδο & συγκεκριμένους αποδέκτες/χρήστες. Δεν αρκεί η επιστημονική αξία ή η επίλυση ενός σημαντικού κοινωνικού προβλήματος. Χρειάζεται να προσδιορισθεί το οικονομικό πρόβλημα που λύνεται (και σε τι βαθμό) ή/και το οικονομικό όφελος που προσφέρεται (και σε τι κλίμακα).
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ (Sector Agnostic Technologies): Στις τεχνολογίες πολλαπλών εφαρμογών, οι ανάγκες κατανόησης οικονομικών κλάδων και προσδιορισμού πρότασης αξίας (value proposition) αφορούν ένα φάσμα κλάδων, οι οποίοι χρειάζεται να αξιολογηθούν, να προτεραιοποιηθούν για να επιλεγούν οι τρόποι αξιοποίησης με τις ισχυρότερες προοπτικές.
ΣΥΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΓΝΩΣΙΑ: Ο σχεδιασμός, η προετοιμασία, η διαπραγμάτευση και η κατάρτιση εμπορικών συμφωνιών απαιτεί ειδική τεχνογνωσία την οποία διαθέτουν συνδυαστικά περισσότεροι ειδικευμένοι επαγγελματίες (επιχειρηματικοί σύμβουλοι, δικηγόροι, χρηματοοικονομικοί σύμβουλοι, λογιστές κ.λπ.)
ΔΙΑΥΛΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ, ώστε να αφενός λαμβάνεται πληροφορία για την αγορά και αφετέρου να προσελκύονται ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις.
ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΉ ΑΓΟΡΑ: Η επιστημονική καινοτομία δεν έχει σύνορα και οι διεθνείς προοπτικές είναι σημαντικές. Παράλληλα, σε κάποια τεχνολογικά πεδία δεν δραστηριοποιούνται στην εθνική αγορά σχετικές επιχειρήσεις.
ΠΟΛΛΑΠΛΟΙ ΡΟΛΟΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΡΕΥΝΗΤΗ: Όταν ο Ερευνητής συνδυάζει ερευνητική δραστηριότητα με την εμπορική αξιοποίηση έρευνας, καλείται να διαχειριστεί περισσότερους ρόλους με διακριτές απαιτήσεις και διαφορετικό τρόπο σκέψης (mindset). Ήδη ο ρόλος του ως Ερευνητής, έχει υψηλές απαιτήσεις. Eιδικά στην Ελλάδα έχει να διαχειριστεί αρκετά βάρη, λόγω διαδικαστικών επιβαρύνσεων και περιορισμένου φάσματος χρηματοδοτικών πηγών. Για την εμπορική αξιοποίηση επιστημονικών του επιτευγμάτων ή τεχνογνωσίας καλείται να συντονιστεί στον τρόπο σκέψης της αγοράς και των επιχειρήσεων και κυρίως να επενδύσει ανθρωποχρόνο και υλικούς πόρους σε προετοιμασία, δικτύωση, συνεννοήσεις με συμβούλους και συναλλακτικές ενέργειες.
ΘΕΣΜΙΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ: Το ελληνικό θεσμικό σύστημα της μεταφοράς τεχνολογίας βρίσκεται σε μετάβαση και αυτό αναπόφευκτα θέτει δυσλειτουργίες θεσμικές και δημιουργεί εμπόδια στην υλοποίηση ενεργειών μεταφοράς τεχνολογίας. Αρκετοί σημαντικοί θεσμοί έχουν ρυθμιστεί νομοθετικά, σχετικώς πρόσφατα, όπως τα Γραφεία Μεταφοράς Τεχνολογίας ή οι Εταιρείες-Τεχνοβλαστοί, οι Ερευνητικοί Οργανισμοί έχουν θεσπίσει εσωτερικό κανονιστικό πλαίσιο για την μεταφορά τεχνολογίας αλλά ακόμα για αρκετά ζητήματα οι ρυθμίσεις είναι ασαφείς ή ελλιπείς ή απαρχαιωμένες ενώ και στην εφαρμογή όσων έχουν ρυθμιστεί εντοπίζεται έλλειψη κατανόησης και παρανοήσεις.
4. Η ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ: Στηρίζοντας αποτελεσματικά την Μεταφορά Τεχνολογίας
Η Μεταφορά Τεχνολογίας απαιτεί υψηλή επένδυση χρόνου, τεχνογνωσίας & ανθρώπινων πόρων. Και μόνο το γεγονός ότι ως δραστηριότητα «γεφυρώνει» στην ουσία τον κόσμο των ερευνητικών οργανισμών με τον κόσμο της αγοράς, αναδεικνύει τις απαιτήσεις της. Εάν εξετάσουμε και τις 10 παραμέτρους που αναφέρθηκαν παραπάνω, θα δούμε πόσο σημαντικές προκλήσεις έχουν τα Γραφεία Μεταφοράς Τεχνολογίας και όποιος δραστηριοποιείται στην μεταφορά τεχνολογίας.
Είναι αναγκαίο, οι φορείς και τα άτομα που ασκούν μεταφορά τεχνολογίας να υποστηριχθούν έμπρακτα, με ανθρώπινους πόρους, με τεχνογνωσία, με υλικούς πόρους, με δικτύωση όχι μόνο από τους ίδιους τους Ερευνητικούς Οργανισμούς τους οποίους υπηρετούν αλλά από το συνολικό Οικοσύστημα Καινοτομίας στην Ελλάδα.
Μέσα στο Οικοσύστημα Καινοτομίας, αρκετοί φορείς μπορεί να συμβάλουν καθοριστικά στην αποτελεσματική υλοποίηση της μεταφοράς τεχνολογίας, προσαρμόζοντας την δραστηριότητά τους και λαμβάνοντας νέες πρωτοβουλίες
(α) οι Επιχειρήσεις που καινοτομούν ή ενσωματώνουν επιστημονική καινοτομία, συμπράττοντας με τα Γραφεία Μεταφοράς Τεχνολογίας να διερευνήσουν ευκαιρίες, να προωθήσουν συνεργασίες αλλά και να προσφέρουν πληροφορία.
(β) οι Χρηματοδοτικοί φορείς σχεδιάζοντας στοχευμένα προγράμματα που καλύπτουν συγκεκριμένες ανάγκες επιμέρους σταδίων της Τεχνολογικής Ετοιμότητας (Technology Readiness) όπως πχ χρηματοδότηση Proof of Concept.
(γ) οι αρμόδιοι Κρατικοί φορείς δημιουργώντας ένα αποτελεσματικό και λειτουργικό θεσμικό πλαίσιο.
(δ) οι φορείς στήριξης της καινοτομίας (incubators, accelerators, φορείς capacity building ή συμβουλευτικοί φορείς) προσφέροντας κατάλληλα προγράμματα υποστήριξης, προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητες της μεταφοράς τεχνολογίας.
Αυτός είναι και ο λόγος που το Orange Grove, συμπράττοντας με τον οργανισμό μας δημιούργησε το πρόγραμμα «Tech Transfer Atelier», πρόγραμμα «επιτάχυνσης» μεταφοράς τεχνολογίας που διοργανώνει το Orange Grove, με φορέα υλοποίησης τον δικό μας οργανισμό Science-2-Business.
Η αποτελεσματική μεταφορά τεχνολογίας θα είναι καταλύτης για την επιτυχία του Οικοσυστήματος και θα προσφέρει οφέλη σε όλους όσους συμμετέχουν σε αυτό.
.
Comments